2014 Merkezi Yönetim Bütçesinde Yatırım ve Kalkınma Yok!
2014 Merkezi Yönetim Bütçesinde Yatırım ve Kalkınma Yok!
TBMM’de benimsenen ve Cumhurbaşkanınca onaylanan 2014 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu, neoliberal kamu maliyesi ve bütçe politikalarını yansıtmaktadır. Ancak her şeyden önce bilinmesi gereken bir konu bulunmaktadır. Merkezi yönetim bütçeleri hazırlanırken önceki yılın harcamalarına dair Sayıştay’ın denetim raporlarının bütçe görüşmeleri sırasında TBMM’ye sunulması şeklindeki geleneksel uygulama, iki yıldır iktidar tarafından engellenmektedir. Bu yönüyle 2013 ve 2014 yıllarının merkezi yönetim bütçeleri, iktidarın keyfilik ve usulsüzlüklerini örtmenin araçları haline gelmiştir.
Diğer yandan üyelerimizden maliyeye dek birçok denetim mekanizmasına tabi ve şeffaf işleyişleri bulunan Birliğimiz TMMOB ve bağlı Odalarının idari ve mali denetiminin çeşitli bakanlıklarca yapılmasına yönelik çaba gösteren iktidarın kendisinin mali denetimden kaçmasını anlamlı bulduğumuzu bu vesileyle belirtmek isteriz. TMMOB ve on bir Odamızın idari ve mali denetimini yapması istenen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın son usulsüzlük-rüşvet-yolsuzluk operasyonlarının içinde yer alması da oldukça anlamlıdır. Kentsel-kırsal bütün dönüşüm süreçlerinin talan ve rant eksenli olarak belirlendiği günümüzde kamu denetiminin artırılması gerektiği ancak iktidarın bundan kaçtığı çeşitli vesilelerle açıklık kazanmıştır.
Gelirleri 403,2 milyar, giderleri 436,4 milyar, açığı 33,2 milyar, faiz dışı fazlası 18,8 milyar TL olarak öngörülen 2014 yılı merkezi yönetim bütçe hedefleri, önceki bütçeler gibi yatırım ve kalkınma boyutlarından yoksundur. 2012-2014’e dair üç yılın bütçeleri karşılaştırıldığında yatırımların yoğunlaştığı ulaştırmanın bütçeden aldığı payın yüzde 38’den 30’a indiğini, eğitimde yüzde 14 ve 16, sağlıkta ise 5,3 ve 5,4 oranları olduğunu görüyoruz. Ancak bu üç alanda yapılan yatırımların serbestleştirme, özelleştirme süreçlerine yönelik olduğu gözetilmelidir. Örneğin sağlık alanında özelleştirmelere yönelik oluşturulan Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu’na ayrılan 9 milyar tutarındaki bütçe, Sağlık Bakanlığı’na ayrılan (personel giderleri dahil) 2,5 milyar TL’nin yaklaşık üç katıdır. Keza ulaştırma yatırımlarının çoğu da özelleştirme amaçlı üçüncü köprü ve havaalanı, Marmaray, Galataport, Haliçport, yüksek hızlı tren projelerine yöneliktir. Kamu sanayi sabit sermaye yatırımlarının GSYH içindeki oranının artık binde 4-5 düzeyinde olduğu bilinmektedir.
Bütçeler artık gelir ve vergi adaletsizliğinin yayılmasının, yılbaşlarında başlayıp yıl içine yayılan zamların programatik bir aracı haline gelmiştir. 2014 bütçesinin en büyük geliri, halktan toplanan dolaylı ve dolaysız vergilerdir. Öncekilerde olduğu gibi 2014 bütçesinde de vergi gelirleri önceki yıla göre artış göstermiştir (yüzde 7 oranında). Adaletsiz vergi unsurlarından biri olan dolaylı vergilerin tüm vergi gelirlerine oranı yüzde 70’tir. Kamuoyunda “zam”, “fiyat artışı” olarak da anılan vergi artışları 2014 yılında halkın kemerlerini sıkmaya devam edecektir.
Toplumu dini politikalarla kuşatma ile “güvenlik” ve “savunma/silahlanma” aygıtlarının harcamaları bütçeler içinde önemli bir ağırlık oluşturmaktadır. 2014 yılında yalnızca “savunma” giderleri 2013’e göre yüzde 3,14 artacaktır. Hazine, Maliye ve Milli Eğitim Bakanlığı’ndan sonraki en yüksek bütçe yaklaşık 50 milyar TL ile “güvenlik” ve “savunma/silahlanma” aygıtlarına ayrılmıştır. Diyanet İşleri Başkanlığına ayrılan bütçe yaklaşık 5,5 milyar TL, Gençlik ve Spor Bakanlığı’na ayrılan bütçe de yaklaşık 6 milyar TL tutarındadır. Bu tutarların her biri, aralarında ekonomi, kalkınma, enerji ve tabii kaynaklar, bilim sanayi ve teknoloji, kültür ve turizm bakanlıklarının da yer aldığı on bir bakanlığın her birine ayrılan bütçeden fazladır. Diyanet İşleri Başkanlığı ve Gençlik ve Spor Bakanlığı gibi topluma nüfuz etme düzeyi yüksek olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’na ayrılan bütçe de 17 milyar TL’dir ve on beş bakanlığın her birinin bütçesinden fazladır.
Bu ve benzeri temel parametreler 2014 yılı bütçesinin ülkenin ve halkın gereksinimlerine göre değil AKP projeksiyonlarına göre hazırlandığını göstermektedir.
Ali Ekber ÇAKAR
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Başkanı