Sanayinin Sorunları ve Analizleri
Sanayinin Sorunları ve Analizleri (II)
Sanayide Enflasyon: Ortalamanın Altındaki ve Üstündeki Sektörler
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Danışmanı değerli iktisatçı-yazar Mustafa Sönmez’in Odamız için hazırladığı “Sanayinin Sorunları ve Analizleri (II) Sanayide Enflasyon: Ortalamanın Altındaki ve Üstündeki Sektörler” başlıklı araştırma raporunu kamuoyunun bilgisine sunuyoruz. Rapor AKP iktidarının son 6 yılında sanayi ürünlerinin fiyat artışlarını incelemektedir. Rapor yaşanan fiyat artışlarını, sanayi alt sektörleri bazında, üretici ve tüketici enflasyonu alanlarında incelemiş olup, bu fiyat artışlarına kaynaklık eden faktörleri ortaya koymayı hedeflemektedir. 2009–2014 dönemi ortalama fiyat artışları, nedenleriyle birlikte ele alındığında üretici ve tüketici fiyatlarında enflasyona en büyük katkının gıda ve enerjiden geldiği, hükümetin vergi toplamanın yanı sıra muhafazakâr bir rejim tesisi için içki ve sigarada izlediği fiyat politikasının önemli oranda etki ettiği, kur artışlarına karşı oldukça kırılgan ve oligopolistik yapısıyla fiyat artırma kabiliyetine sahip otomotiv sektörünün katkısı olduğu sonucuna varılmaktadır. Raporda ayrıca sanayi ürün fiyat artışlarıyla konut fiyat artışları kıyaslanmış ve konut fiyat artışlarının sanayi ürünleri fiyat artışının 5 puan önünde gittiği tespit edilmiştir. Bu fark, sanayiden uzaklaşıp inşaata yönelmeyi açıklayan başka bir önemli gösterge olarak kabul edilmektedir. Raporun özeti aşağıda sunulmaktadır.
Hem 2014 yılı hem de 2009–2014 dönemi ortalama fiyat artışları dikkate alındığında, üretici fiyatlarında da tüketici fiyatlarında da dikkati çeken, enflasyona sanayi kanadından katkı, arzı yetersiz iki sektörden, gıda ve enerjiden gelmiştir. Bu iki sektöre, hükümetin vergi ve muhafazakârlık saikiyle, fiyatlarını sürekli yükselttiği, içki ve sigara sektörü de eklenmelidir.
Sanayi firmaları, 2014 yılında ürettikleri sanayi ürünlerinin fiyatlarını, 2013’e göre yüzde 6,4 oranında artırdılar. Dayanıklı tüketim ve ara malı üretenlerin fiyat artışları, ortalamanın altında kaldı. Sanayideki enflasyonda gıda başı çekti. Gıda sanayicileri fiyatlarını 2014’te yüzde 17,3 artırdı ve ortalama imalat sanayi fiyatlarının yaklaşık 10 puan üstüne çıkardılar. 2014’te yaşanan kuraklık, iklim şartlarından kaynaklanan arz yetersizliği, yüksek fiyat artışında en önemli etken oldu.
2014’te fiyatlarını en çok artıranlar sıralamasında gıdayı, inşaat sektörüne dönük ağaç ürünleri ve cam-seramik-çimento ürünlerini kapsayan “mineral ürünler” sektörü izledi. İç talebin daralmasının da etkisiyle fiyat artışları ortalama ÜFE’nin (yüzde 6,4) altında kalan sanayi ürünleri içinde giyim, otomotiv, bilgisayar-elektronik, beyaz eşya, elektronik eşya ve kimyasal ürünler dikkat çekti. 2009–2014 dönemi dikkate alındığında ise yıllık ortalama fiyatı en çok artanlar ham petrol ile rafine petrol ürünleri oldu. Bu dönemde gıdada ortalama yıllık fiyat artışları yüzde 10’a yaklaştı.
Konut fiyat artışlarının sanayi ürün fiyat artışlarının 5 puan önünde gitmesi, hatta bunun İstanbul’da 15 puana kadar çıkması, oldukça dikkat çekici ve sanayiden uzaklaşıp inşaata yönelmeyi açıklayan çok önemli bir göstergedir.
Tüketicinin ödediği fiyatlar 2014’te ortalama olarak yüzde 8,2 artış gösterdi. 2014’te imalat sanayiinde fiyatlar en çok otomotiv sanayiinde arttı ve yüzde 14’e yaklaştı. 2014’te gıda sanayinin ürettiği ürünlere tüketicinin ödediği fiyatlar yüzde 13’e yakın arttı. Gıda fiyatlarına yakın fiyat artışı alkollü içeceklerde görüldü. Alkolsüz içecekler ya da meşrubat fiyatları da ortalama yüzde 10 arttı.
2009–2014 döneminin ortalama TÜFE’si yüzde 7,5 olarak gerçekleşti. Bu ortalamanın üstünde kalan sektörlere bakıldığında alkollü içki üreten alt sektörde fiyatlar yılda ortalama yüzde 14,5 artarak ilk sırayı aldı. Sigarada da yıllık ortalama fiyat artışları yüzde 14’e yaklaştı. Otomotiv ürünlerinde, yıllık artış ortalaması yüzde 7,6, yani, ortalama TÜFE kadar oldu. Son 6 yılın ortalamaları, birçok sanayi alt sektöründe fiyat artışlarının, TÜFE’nin gerisinde kaldığını gösteriyor. Özellikle mobilya, ev tekstili, elektronik, giyim-ayakkabı, züccaciye, ev araç gereçlerinde yıllık ortalama fiyat artışları, TÜFE’nin 1–2 puan altında seyretti.